BETON VE ÖZELLİKLERİ
Beton, çimento, su, agrega ve kimyasal veya mineral katkı maddelerinin homojen olarak karıştırılmasından oluşan, başlangıçta plastik kıvamda olup, şekil verilebilen, zamanla katılaşıp sertleşerek mukavemet kazanan bir yapı malzemesidir.
Kıvam Sınıfları
Beton kıvamı, aşağıda verilen çökme sınıflarına göre sınıfl andırılır. Verilen kıvam sınıfl arı arasında doğrudan ilişki kurulamaz. Özel durumlarda kıvam, hedef değerlerle de tanımlanabilir. Nemli toprak kıvamındaki, özel yöntemle sıkıştırılmak üzere tasarlanmış çok düşük su içeriğine sahip olan benzeri betonlar için kıvam sınıflandırılmaz.
Çökme (Slump ) deneyi yapılırken;
• Çökme hunisi düz bir zemine konur.
• Standart çökme hunisi üç eşit kademede doldurulup, her kademede standart şişleme çubuğuyla şişlenir.
• Huni tamamen dolunca üst yüzeyi mala ile düzlenir.
• Huni yavaşça yukarı doğru kaldırılır; bu sırada taze beton kendi ağırlığıyla çöker.
• Şişleme çubuğu huninin üzerine konur ve çöken betonun üst seviyesinden çubuğun altına kadar olan mesafe ölçülür.
• Bu uzunluk, taze betonun çökme değeri olarak adIandırılır.
Çökme Sınıfları
Sınıf Sıkıştırılabilme Derecesi
C0 ≥ 1,46
C1 1,45 - 1,26
C2 1,25 - 1,11
C3 1,10 - 1,04
Sıkıştırılabilme Sınıfları
Sınıf Çökme, mm
S1 10 - 40
S2 50 - 90
S3 100 - 150
S4 160 - 210
S5 ≥ 220
Yayılma Sınıfı
Sınıf Yayılma Çapı, mm
F1 ≤ 340
F2 350 - 410
F3 420 - 480
F4 490 - 550
F5 560 - 620
F6 ≥ 630
Vebe Sınıfları
Sınıf Vebe Süresi, Saniye
V0 ≥ 31
V1 30 - 21
V2 20 - 11
V3 10 - 6
V4 5 - 3
Agrega En Büyük Tane Büyüklüğüne Göre Betonun Sınıfl andırılması
Betonun agrega en büyük tane büyüklüğüne göre sınıfl andırılmasında, betonda kullanılan en büyük agrega
tane sınıfının üst anma büyüklüğü (Den çok) esas alınır.
Den çok, EN 12620: 2000’e göre, agrega büyüklüğüne bağlı olarak tanımlanan en büyük elek göz açıklığıdır.
Sertleşmiş Beton
Basınç Dayanımı Sınıfları
Betonun, basınç dayanımına göre sınıfl andırılmasında, normal beton ve ağır beton ve hafif beton için aşağıda sınıflandırılmıştır. Sınıfl andırmada, çapı 150 mm ve yüksekliği 300 mm olan silindir şekilli numunenin 28 günlük karakteristik basınç dayanımı (fck silindir) veya kenar uzunluğu 150 mm olan küp şekilli numunenin 28 günlük karakteristik basınç dayanımı (fck küp) kullanılabilir. Özel durumlarda, ilgili tasarım standardının izin vermesi koşulu ile dayanım seviyelerinin ara değerleri de kullanılabilir.
Betonun standart basınç dayanımı 28 gün boyunca 20(+/-2)°C sıcaklıkta ve %100 nemli ortamda ve kireçli suda kür edilen, çapı 150 mm, boyu 300 mm olan silindir numunelerin eksenel basınç altındaki dayanımı olarak tanımlanır. Gerilme cinsinden ifade edilen dayanım, kırılma yükünün, silindir alanına bölünmesi ile elde edilir. Beton sınıfları concrete yani beton kelimesinin baş harfi olan "C" ile ifade edlir.
Örneğin C20/25, 28 günlük karakteristik silindir basınç dayanımı 20 MPa yani 200 kgf/cm² olan betondur.
Normal ve Ağır Beton İçin Basınç Dayanımı Sınıfları
Basınç Dayanımı Sınıfı En Düşük Karakteristik En Düşük Karakteristik
Silindir Dayanımı Fck, Sil N/mm2 Küp Dayanımı Fck,Küp N/mm2
C 8/10 8 10
C 12/15 12 15
C 16/20 16 20
C 20/25 20 25
C 25/30 25 30
_________________________________________________________________________
C 30/37 30 37
C 35/45 35 45
C 40/50 40 50
C 45/55 45 55
_________________________________________________________________________
C 50/60 50 60
C 55/67 55 67
C 60/75 60 75
C 70/85 70 85
C 80/95 80 95
C 90/105 90 105
C100/115 100 115
Hafif betonun yoğunluğa göre sınıfl andırılmasında, aşağıda verilen sınıfl ar uygulanır.
Hafif Betonun Yoğunluğa Göre Sınıfl andırılması
Yoğunluk Sınıfı D 1,0 D 1,2 D 1,4 D 1,6 D 1,8 D 2,0
Yoğunluk ≥ 800 > 1000 > 1200 > 1400 > 1600 > 1800
Aralığı ≤ 1000 ≤ 1200 ≤ 1400 ≤ 1600 ≤ 1800 ≤ 2000
Kg/
Hafif betonun yoğunluğu, aynı zamanda hedef değerle de tanımlanabilir.
Beton Özellikleri ve Doğrulama Metotları
Bileşen Malzemeler İçin Temel Özellikler
Genel
Bileşen malzemeler, beton dayanıklılığını olumsuz etkileyebilecek veya donatı korozyonuna sebep olabilecek miktarda zararlı madde içermemeli ve betonda kullanım amacına uygun olmalıdır. Bileşen malzemelerin genelde uygunluğunun belirlenmiş olması, bu malzemelerin her durumda ve her beton bileşimi için uygun olduğunu göstermez. Bu standarda uygun betonlarda, sadece öngörülen uygulamalar için uygunluğu belirlenmiş bileşen malzemeler kullanılır.
- Bileşen malzemenin, özellikle bu standarda uygun betonda kullanımıyla ilişkili Avrupa Teknik onayı.
- Betonun kullanılacağı yerde geçerli, özellikle bileşen malzemenin bu standarda uygun betonda kullanımıyla ilgili ulusal standart veya şartname.
Çimento
Beton üretiminde kullanılan çimentonun EN 197-1 veya TS 10157 Sülfatlara Dayanıklı Çimento veya TS 21 Beyaz Çimento’ya genel uygunluğu kanıtlanmış olmalıdır.
Agregalar
- Normal ve ağır agregaların TS 706 EN 12620:2000,
- Hafi f agregaların pr EN 13055-1:1997, standartlarına uygunluğu kanıtlanmalıdır;
Geri kazanılan agregalarla ilgili hükümler henüz standartlarda yer almamıştır.
Karma Suyu
Karma suyu ve beton üretiminden ortaya çıkan atık sudan tekrar geri kazanılan suyun EN 1008: 1997’ye uygunluğu kanıtlanmalıdır.
Kimyasal Katkı Maddeleri
Kimyasal katkı maddelerinin, EN 934-2’ye genel uygunluğu kanıtlanmalıdır.
Mineral Katkılar (Mineral Dolgular ve Boya Maddeleri Dahil)
Tip I mineral katkıların genel uygunluğu, aşağıda verildiği gibi kanıtlanmalıdır.
Filler agregaların, TS EN 12620:2000’e uygunluğu.
Boya maddelerinin, EN 12878’e uygunluğu.
Tip II mineral katkıların,
Uçucu külün, EN 450’ye uygunluğu.
Silis dumanının tozu, pr EN 13263: 1998’e uygunluğu, kanıtlanmalıdır.
Beton Bileşimi İçin Temel Özellikler
Genel
Tasarlanmış veya tarif edilmiş betonun bileşim oranları ve bileşen malzemeleri, kıvam, yoğunluk, dayanım, dayanıklılık, betona gömülü çelik donatının korozyondan korunmasına ilişkin taze ve sertleşmiş beton için belirlenmiş özellikleri sağlamak üzere, imalât işlemi ve beton yapının öngörülen yapım yöntemi de dikkate alınarak seçilmelidir.
Beton üreticisi, şartnamede ayrıntılı olarak belirtilmemişse, bileşen malzemelerin tip ve sınıfl arını, belirlenmiş çevre için oluşturmuş olduğu uygunluk kriterlerine göre seçmelidir.
Beton, aksi belirtilmemişse, taze betonun ayrışması ve terlemesi en az olacak şekilde tasarlanmalıdır.
Yapıda, betonun gerekli özelliklerinin sağlanması ancak taze betonun, kullanım yerinde belirli uygulama kurallarına göre işleme tâbi tutulmasıyla gerçekleştirilebilir. Bu nedenle bu standart da verilen şartlara ilâveten betonun taşınması, yerleştirilmesi, sıkıştırılması, kürü ve daha sonraki işlemler, betonun belirlenmesinde dikkate alınmalıdır (ENV 13670-1 veya ilgili diğer standartlar). Bu özelliklerden çoğu genellikle birbirine bağlıdır. Bu şartların hepsinin sağlanması durumunda, yapıdaki beton ve standart deney numunesi betonu arasındaki herhangi kalite farkı, malzeme için kısmi güvenlik katsayısı sınırları içerisinde kalır (ENV 1992-1-1).
Standarda göre tarif edilmiş betonun birleşimi aşağıda verilenlerle sınırlandırılmıştır.
- Doğal normal agrega,
- Çimento miktarı ve su/çimento oranında dikkate alınmamak şartıyla toz şeklinde mineral katkı,
- Hava sürükleyiciler hariç beton içindeki kimyasal katkılar,
- Başlangıç deneyleri için gerekli kriterleri sağlayacak bileşim oranları.
Betonun kullanılacağı yerde geçerli şartnamelerde, yerel çevre şartlarına uygun malzemelerinin tip ve sınıfları belirlenmiş olabilir.
Çimentonun Seçimi
Çimento, aşağıdaki veriler bakımından uygunluğu belirlenmiş olan çimentolardan seçilmelidir.
- Yapım (inşaat) Yöntemi,
- Beton yapının kullanım amacı,
- Kür şartları (ısıl işlem gibi),
- Yapı boyutları (ısı gelişimi),
- Yapının maruz kalacağı çevre şartları,
- Bileşenlerden kaynaklanan alkaliler ile agrega arasında etkileşme olması ihtimali.
Agregaların Kullanımı
Genel
Agrega tipi, tane büyüklüğü dağılımı ve yassılık - uzunluk, donma/çözülme dayanıklılığı, aşınma dayanıklılığı, incelik gibi agrega özellikleri, aşağıda verilenler dikkate alınarak seçilmelidir:
Yapım (inşaat) yöntemi,
- Betonun yapıda kullanım amacı,
- Betonun maruz kalacağı çevre koşulları,
- Görünür agrega yüzeyi veya yüzey bitirme işlemlerinin gerektirdiği diğer özellikler.
Agrega en büyük anma tane büyüklüğü (Den çok), donatının beton örtü tabakası (pas payı) ve beton eleman kesitinin en küçük boyutu dikkate alınarak belirlenmelidir.
Tuvenan Agrega
TS EN 12620: 2000’e uygun tuvenan agrega, sadece C 12/15 veya daha düşük basınç dayanım sınıfındaki betonlarda kullanılabilir.
Geri Kazanılmış Agrega
Yıkama suyundan veya taze betondan geri kazanılarak elde edilen agrega da beton agregası olarak
kullanılabilir.
Tane sınıfl arına ayrılmamış haldeki geri kazanılmış agrega, toplam agreganın %5’inden daha fazla miktarda kullanılmamalıdır. Geri kazan ilmiş agreganın,toplam agreganın %5’inden daha fazla miktarda kullanılabilmesi için, bu agreganın asıl agrega ile aynı tipte olması, iri ve ince agrega olmak üzere en az iki tane sınıfına ayrılmış olması ve TS EN 12620: 2000’e uygun olması gereklidir.
Alkali- Silika Reaksiyonuna Direnç
Agreganın, alkaliler (çimento veya diğer kaynaklardan gelen Na2O ve K2O) ile reaksiyona girmesinden şüphe duyulan silika türlerini ihtiva etmesi ve betonun rutubetli ortamda bulunması halinde, zararlı alkali- silika reaksiyonunu önlemek üzere uygunluğu kanıtlanmış işlemler kullanılarak önlemler alınmalıdır. Çimento ve agreganın özel kombinasyonu kullanılarak yapılan uzun süreli deneyim dikkate alınarak agreganın jeolojik kaynağına uygun önlemler alınmalıdır.
Geri Kazanılmış Suyun Kullanımı
Beton üretiminden çıkan kullanılmış su, TS EN 1008:1997’de bu tür suyun kullanımıyla ilgili belirlenmiş şartlara uygun şekilde kullanılabilir.
Mineral Katkıların Kullanımı
Genel
Tip I ve Tip II mineral katkıların betonda kullanım miktarı başlangıç deneyleriyle belirlenmelidir. TS EN 206-1
(Ek A). Fazla miktarda mineral katkı kullanımının, dayanım haricindeki özellikler üzerindeki etkisi dikkate alınmalıdır. Tip II mineral katkılar, uygunluğunun belirlenmesi şartıyla, çimento bileşimindeki çimento miktarına ve su/çimento oranına ilişkin hesaplamalarda dikkate alınabilir. Uçucu kül ve silis dumanı için k - değeri kavramının uygunluğu kanıtlanmalıdır. Eşdeğer beton performansı kavramı ,modifi ye k-değeri kuralı kavramı ve daha yüksek k-değeri gibi diğer kavramların uygunluğu, diğer mineral katkılar (Tip I dahil) veya mineral katkıların kombinasyonu kullanılması durumunda belirlenmiş olmalıdır.
Not - Uygunluk aşağıda verilenlerden birisine göre belirlenebilir.
Söz konusu mineral katkının EN 206-1’e uygun betonda özel kullanımı ile ilgili
- Avrupa Teknik Onayı.
- Özel olarak mineral katkının EN 206-1’e uygun betonda kullanımıyla ilgili, betonun kullanılacağı yerde mevcut ulusal standart veya şartname.
Sınıflandırma
Çevre etkileriyle ilgili etki sınıfları
Çevreden kaynaklanan etkiler, Çevre etki çizelgesinde verilen etki sınıfl arı şeklinde tasnif edilebilir. Verilen
örnekler bilgi içindir.
Not - Seçilecek etki sınıfı, betonun kullanılacağı yerde geçerli tedbirlere bağlıdır. Bu etki sınıfl amasına,
betonun kullanılacağı yerdeki mevcut özel şartlar, paslanmaz çelik veya korozyona dayanıklı diğer metal
kullanımı veya beton veya donatıda koruyucu kaplama kullanımı gibi koruyucu önlemler dahil edilmemiştir.
Beton, çevresel etki çizelgesinde tanımlanan etkilerin birden daha fazlasına maruz kalabilir ve bu nedenle
betonun maruz kaldığı çevre şartlarının, etki sınıfl arının birleşimi olarak ifade edilmesi gerekli olabilir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder